Ξ Gastcolumn
Design thinking: polderen 2.0?
Samen werken aan grote beleidsaanpassingen lijkt in deze tijden van polarisatie en tegenstellingen steeds minder vanzelfsprekend. Waar Nederland van oudsher zowel letterlijk als figuurlijk bekendstaat als het land van de poldercultuur, lijkt de cultuur voor overleg- en draagvlak steeds vaker geen soelaas te bieden. Toch weet je als beleidsmaker dat je zonder maatschappelijk draagvlak niet ver komt. Maar hoe moet het dan wel? Is er een nieuwe manier van polderen mogelijk? Een polderen 2.0? Als Raad voor Cultuur hebben we de afgelopen periode positieve eerste ervaringen opgedaan met de methodiek van 'Design Thinking for Policy'. Ik deel ze graag op deze plek ter inspiratie.
Foto: Ronald van den Heerik
Aanleiding
Het huidige bestel van rijkscultuursubsidies, inmiddels Culturele Basisinfrastructuur geheten, dateert uit de jaren negentig. Het is zeer complex en fijnmazig, in de loop van de tijd op onderdelen verbouwd, maar beperkt adaptief op nieuwe ontwikkelingen. Het roept ook veel emotie op: nieuwe genres en toetreders vinden er moeizaam hun weg en andere overheden willen meer zeggenschap in cultuurbeleid. Door de subsidiesystematiek in het verdelen van schaarste is veel onderling wantrouwen gegroeid in het systeem. Toen staatssecretaris Uslu van Cultuur ons verzocht om een advies om het bestel te herzien, realiseerden we ons meteen dat de gebruikelijke procesgang voor beleidsontwikkeling niet zou passen.
Kortom, een bestelherziening laat zich niet oplossen met een commissie, zelfs niet van wijzen. Als raad kozen we daarom voor een ontwikkelproces op basis van Design Thinking, een innovatieve methodiek voor beleidsontwikkeling.
Wat is er anders aan, waar zit de innovatie?
Bij Design for Policy ontwikkel je een holistische beleidsvisie samen mét het veld. Het is een participatieve en co-creatieve methode die tegelijk open én gestructureerd is en werkt met een breed scala aan methodieken om alle ideeën op tafel te brengen en te toetsen. In zijn aanpak verloopt het wezenlijk anders dan de bekende methoden om input op te halen, zoals brainstormen of werkconferenties en beleidsakkoorden met belangenbehartigers. De beleidsontwikkeling gebeurt met inzet van ‘the whole system in the room’. Op basis van gevalideerde methodieken hebben we een groep samengesteld van circa 60 mensen uit de sector, die het hele systeem omvatten: makers, beleidsmakers, bestuurders, wetenschappers, financiers, overheden. In vijf intensieve dagsessies zijn ze samen door de vijf stappen van design thinking gegaan:
- Wees Empathisch. Leef je in op alle belanghebbenden en wat ze nodig hebben.
- Definieer het probleem en kom tot een gemeenschappelijke definitie.
- Bedenk ideeën om het op te lossen.
- Maak een prototype.
- Test de oplossing en gebruik die voor het steeds verder verbeteren van het prototype.
Testrondes vormen onderdeel van deze methodiek. Binnen de designteams, maar ook daarbuiten, met belangenbehartigers, overheden en deelnemers uit de sector zijn prototypes en ideeën gepre-test, verrijkt en soms verlaten.
Wat levert het op?
Het proces heeft veel enthousiasme en vertrouwen teweeggebracht en nieuwe perspectieven ontsloten die we anders hadden gemist of minder gewicht hadden gegeven. Design thinking is een mensgerichte, inclusieve methodiek, die het vermogen heeft de onderstroom in een sector naar boven te brengen. Vaak blijft die onzichtbaar, omdat het de gevestigde orde ter discussie stelt en klassieke beleidsaanpakken vaak in het voordeel werken van de gevestigde macht. Het proces leidt tot een meer integrale blik en levert een breder draagvlak op.
Dit heeft ons een enorme rijkdom aan ideeën en prototypes opgeleverd, van hoog abstract tot vernieuwend operationeel. De uitdaging waarvoor we nu staan is het vertalen daarvan naar een beleidsadvies dat zowel recht doet aan het proces, als een basis vormt voor besluitvorming door de staatssecretaris. Het advies wordt eind 2023 uitgebracht.
Conclusie
Of dit werkelijk het polderen 2.0 is, moet natuurlijk nog blijken. Maar het is een zeer beloftevolle methodiek die beleidsontwikkeling innoveert. Ons advies komt eind 2023 uit en de planning is dat het vernieuwde cultuurbestel in 2029 van kracht wordt. We horen het graag als andere adviesraden meer van deze methodiek willen weten.
