Ξ Uitgelicht
Adviesraad Migratie – Advies Realisme rond richtgetallen
De inzet van richtgetallen, zoals streefgetallen en quota, kan bijdragen aan een meer toekomstgericht, samenhangend en maatschappelijk ingebed migratiebeleid. Dit schrijft de Adviesraad Migratie in het advies ‘Realisme rond richtgetallen. Kansen en risico’s van streefcijfers en quota in het migratiebeleid’. Staatssecretaris Van der Burg van Justitie en Veiligheid nam het gevraagde advies op 22 december 2022 in ontvangst. In het coalitieakkoord werd om meer ‘grip op migratie’ gevraagd; de richtgetallen kunnen daarbij helpen. Volgens de adviesraad dienen deze dan wel te zijn afgeleid van een bredere visie op migratie in de samenleving en realistisch te worden toegepast. Een cruciale voorwaarde daarnaast is dat de nationale overheid voldoende beleidsruimte heeft om richtgetallen daadwerkelijk waar te maken; dit voorkomt dat de overheid haar eigen teleurstellingen organiseert. Kiest de overheid ervoor richtgetallen in te gaan zetten, dan biedt het Canadese model – met aandacht voor burgerconsultatie – aanknopingspunten.
Het adviesverzoek luidde: In hoeverre en op welke wijze kunnen beleidsmatige richtgetallen bijdragen aan sturing van asiel- en reguliere migratie naar Nederland? Met dit rapport geeft de Adviesraad Migratie een eerste aanzet tot een bredere analyse daarvan. Daarbij heeft de raad vooral gekeken naar de kansen en risico's bij het gebruik van richtgetallen en naar de delen van het migratiedomein waarbinnen deze getallen als beleidsinstrumenten kunnen worden ingezet. In het onderzoek heeft de adviesraad ook de ervaringen met het gebruik van richtgetallen in andere landen meegenomen.
Inzet richtgetallen biedt kansen en risico’s
De inzet van streefcijfers in het migratiebeleid biedt kansen en risico’s. Met meerjarenafspraken kunnen richtgetallen leiden tot meer ‘politieke rust’ en een beter geïnformeerd maatschappelijk en politiek gesprek over migratie. Tegelijkertijd bestaat het risico van fixatie op de cijfers, waardoor de werkelijkheid juist uit het zicht verdwijnt. Bovendien kunnen burgers het toch al broze vertrouwen in de overheid verliezen als het richtgetal niet gehaald wordt. Een voorwaarde voor de inzet van richtgetallen is daarom dat de nationale overheid voldoende beleidsruimte heeft om te kunnen sturen op migratie. Daarbij zijn ‘zachte’ streefcijfers, waarbij ambities en acties worden vastgelegd (inspanningsverplichting), te verkiezen boven harde quota (resultaatsverplichting).
Verschillen in vormen migratie
Er zijn belangrijke verschillen tussen asielmigratie (12 procent van het totaal) en arbeidsmigratie (24 procent van het totaal) als het gaat om het gebruik van richtgetallen. Bij asielmigratie zijn quota met een bovengrens niet mogelijk vanwege internationale en Europese Verdragen waar Nederland zelf partij in is (en baat bij heeft). Omdat asielmigratie sterk fluctueert door externe factoren, zoals oorlog elders, heeft de nationale overheid hier in feite weinig grip op. Wel zijn er enkele indirecte ‘beleidsknoppen’ waar ze nog verder op in kan zetten, onder andere op het terrein van buitenlands- en Europees beleid.
Bij arbeidsmigratie van binnen de EU is meer indirect migratiebeleid mogelijk, zoals arbeidsmarktbeleid en bedrijvenbeleid. De meeste beleidsruimte daarentegen heeft de nationale overheid voor arbeidsmigratie van buiten de EU. De inzet van streefcijfers dient dan een afgeleide te zijn van arbeidsmigratiebeleid dat gebaseerd is op de brede welvaartsbenadering, waarbij niet alleen economische maar ook maatschappelijke overwegingen mee moeten tellen.
Het realistisch gebruik van richtgetallen
Bij de inzet van richtgetallen moet fixatie op een enkel cijfer voorkomen worden. Dit kan door te werken met bandbreedtes die voortdurend bijgesteld en gecommuniceerd worden. Meerjarige richtgetallen hebben de voorkeur, waarbij niet alleen wordt gekeken naar immigratie maar ook naar terugkeer en emigratie (migratiesaldo).
Een cruciale rol voor burgers en uitvoeringsorganisaties
Bij de totstandkoming van streefcijfers moeten burgers en uitvoeringsorganisaties een cruciale rol spelen, anders ervaren zij de cijfers niet als legitiem en haalbaar. De adviesraad wijst erop dat het van belang is burgers meer te betrekken bij het migratiebeleid. De wijze waarop Canada streefcijfers voor migratie vaststelt en hanteert, kan inspiratie bieden voor Nederland.
