Er is helemaal geen sprake van toenemende verdeeldheid in de samenleving constateren veel sociologen. Het kloofdenken is overdreven. Middenstandpunten zijn nog steeds dominant en mensen hebben gemengde – en zeker niet altijd consistente- opvattingen. Volgens de Duitse socioloog Steffen Mau is er iets anders aan de hand: we creëren die verdeelde samenleving zelf, vertelt hij aan De Groene Amsterdammer. Het is een geaccepteerde waarheid geworden dat onze samenleving steeds meer gepolariseerd raakt, en dat je deze polarisatie terugziet in de politieke arena. Maar het is eerder andersom. Politici zijn een soort polarisatieondernemers. Ze introduceren verdeeldheid door te zoeken naar specifieke ‘activeringspunten’ (triggerpoints) die al snel uitmonden in heftige en emotionele confrontaties in plaats van saaie politieke discussies. Genderneutrale toiletten is zo’n triggerpoint, net als de opening van een asielcentrum.
aansprekend is de titel van onze recente evaluatie: ‘houvast bieden in het migratiedebat’
Adviesraden hebben dan ook steeds meer te maken met een gespannen, soms giftig, maatschappelijk en politiek debat. Over het Midden-Oosten, stikstof of migratie – ons thema – het gaat er soms venijnig en vijandig aan toe. Het is noodzakelijk om over al deze onderwerpen discussie te voeren. Maar wel in dienst van een levendige en stevige democratie, waar toon en taal mensen niet uitsluiten, zonder nepnieuws, en waar respect is voor minderheidsstandpunten. Het tegengif van populisme is immers pluralisme.
Soms wordt gezegd dat adviesorganen er zijn om de politiek de waarheid te vertellen (‘speaking truth to power’). Zonder meteen een ‘anything goes’ post-moderne visie aan te hangen van wetenschap, ontkent dat de pluriformiteit ervan. Bovendien: ‘dé macht’ bestaat niet. Meer aansprekend is de titel van onze recente evaluatie: ‘houvast bieden in het migratiedebat’. Dat doen adviesraden door op feiten gebaseerde analyses, scenario’s en argumentaties te presenteren. Ze gaan voorbij de ‘triggerpoints’, proberen het debat op te trekken naar een omvangrijker vraagstuk.
Toch is er meer tegenwicht nodig tegen rellerig populisme – ook al zijn onze middelen beperkt. De Adviesraad Migratie publiceert bijvoorbeeld verschillende blogs ‘Wist u dat – feiten en ficties over migratie’. Bijvoorbeeld: ‘Nederland heeft relatief weinig kennismigranten’ en: ‘Is een Nederlandse opt-out van het EU-asielrecht haalbaar?’ Ook proberen we duiding te geven aan verschillende perspectieven. Zo hebben we laten zien dat 12 procent van alle migranten die naar Nederland komen een asielmigrant is, 24 procent komt voor werk. De meeste migranten komen niet voor asiel. Kijken we wie na jaren nog in Nederland is, dan is het percentage voor beide groepen 19 procent. Met dergelijke feiten en duidingen, bedoeld voor journalisten, Kamerleden en geïnteresseerde burgers, willen we een gemeenschappelijke basis voor gesprek leggen.
Daarnaast proberen we in onze adviestrajecten zoveel mogelijk tegengestelde visies bij elkaar te brengen en veel verschillende gesprekken te voeren. We spreken met arbeidsmigranten én met bezorgde burgers. Met werkgevers en werknemers. Met rijksambtenaren en lokale politici. We organiseren geen jaarlijkse ‘Migration Lecture’ met een internationale spreker – hoe interessant ook – maar experimenteren met wat we de ‘nationale migratiedialoog’ noemen. Vorig jaar ging die over de toekomst van Oekraïense ontheemden in Nederland. Komend jaar willen we ook lokale dialogen opzetten. Ook proberen we burgerberaden voor asielopvang een zetje te geven.
Als we robuust toekomstgericht beleid nastreven, dan kan dat nu eenmaal niet zonder een goed geïnformeerd en een wat nuchterder maatschappelijk debat.
Monique Kremer, voorzitter Adviesraad Migratie en bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap Universiteit van Amsterdam
Lees ook de vorige gastcolumn (Raad voor Volksgezondheid & Samenleving): Ander perspectief op urgentie van morgen
