De herziening van de bestuurlijke en financiële verhoudingen met Caribisch Nederland vraagt om meer dan een paar technische aanpassingen. De voorgestelde aanpassingen in de huidige bekostiging van de Caribische eilandelijke taken en middelen past in een patroon van het bieden van oplossingen binnen een systeem dat fundamentele tekortkomingen kent. Dit concludeert de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in zijn ‘Briefadvies Onderzoek eilandelijke taken en middelen Caribisch Nederland’ (22 februari 2024) naar aanleiding van het onderzoek dat bureau IdeeVersa in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft uitgevoerd.
De huidige wijze van bekostiging en toezicht beletten de besturen van de eilanden om een afgewogen financieel beleid te voeren
Bevorderen eigen verantwoordelijkheid
De huidige wijze van bekostiging en toezicht beletten de besturen van de eilanden om een afgewogen financieel beleid te voeren. De sterke nadruk op toezicht, controle, administratie en verantwoording is niet alleen onnodig belastend maar werkt ook niet bevorderlijk voor het ontwikkelen van de eigen verantwoordelijkheid.
Recht doen aan bijzondere positie eilanden
De typering van de openbare lichamen als bijzondere gemeenten lokt een vergelijking met de Nederlandse gemeenten uit maar doet onvoldoende recht aan de grote diversiteit tussen drie betrokken eilanden onderling, de schaal, de geografische ligging, de wezenlijk andere taken en de culturele achtergrond.
Huidige systeem kent fundamentele tekortkomingen
Voor het op orde brengen van de bekostiging is het belangrijk een goed en gedragen beeld te hebben van de taken en het ambitieniveau per eilandelijke taak. Het onderliggende rapport dat bureau IdeeVersa in opdracht van het ministerie heeft uitgevoerd biedt daarvoor een goede basis, maar gaat voorbij aan het feit dat de huidige beschikbare middelen het kwaliteitsniveau van de uitvoering voor een belangrijk deel bepalen. Mogelijke achterstanden en het beoogde en wenselijk geachte kwaliteitsniveau blijven zo buiten beeld.
Drastische wijziging huidige bekostiging
De ROB pleit er verder voor om de vrije uitkering voor de eilanden structureel te verhogen. Dit kan door het aantal en omvang van de bijzondere uitkeringen drastisch te beperken. Daarnaast dient er een toereikende en transparante systematiek voor en loon- prijsbijstellingen voorafgaand aan het begrotingsjaar te komen. Ook dient bij de vrije uitkering rekening te worden gehouden met de onderhoudslasten van investeringen. Tot slot moet bij de dynamiek van de kosten worden meegenomen bij de ontwikkeling van de vrije uitkering.
Eenduidige bestuurlijke en financiële afstemming
De ROB pleit ten slotte voor een sterkere coördinerende en regisserende rol van BZK in de afstemming tussen de departementen en de openbare lichamen. Dit vraagt om een niet vrijblijvend handelingskader dat houvast biedt bij de vormgeving van de bestuurlijke en financiële uitgangspunten tussen de ministeries en de openbare lichamen. Het terugdringen van het aantal bijzondere uitkeringen en de verantwoordingslasten dient daarin een speerpunt te zijn.
Vertalingen
Ook zijn er vertalingen van het advies beschikbaar:
