Bouwen in een digitale wereld

AI en digitalisering kunnen op verschillende manieren van toegevoegde waarde zijn

Met behulp van AI kunnen technologieën worden ingezet voor taken die in het verleden nog niet efficiënt uitgevoerd konden worden, veel kosten of gevaarlijk zijn. Dit zorgt ervoor dat er onder invloed van AI ook verschillende nieuwe beroepen ontstaan of een beroep totaal verandert. In gesprek met bouwconcern BAM en adviesbureau Witteveen+Bos onderzoeken we op welke manieren AI tot nieuwe bedrijvigheid heeft geleid in de bouw- en infrasectoren.

Inzet van AI

AI en digitalisering kunnen op verschillende manieren van toegevoegde waarde zijn. BAM is bijvoorbeeld gestart met het digitaliseren van hun assets, zoals wegdek, bruggen en sluizen. Het plaatsen van sensoren in de assets maakt het mogelijk om automatisch en continu te scannen om potentiële defecten en verzwakkingen. Voor moeilijk toegankelijke plaatsen worden drones ingezet om afwijkingen te herkennen. Zo is de stap gemaakt van reactief naar proactief onderhoud.

Deze nieuwe manier van werken zorgt ervoor dat het beroep van inspecteur verandert. Niet alleen de effectiviteit, maar ook de kwaliteit van werken wordt beter. Het rondrijden met een auto of het rondlopen op een bouwplaats of constructie kan in veel gevallen worden vervangen door het besturen van een drone. Dit zorgt ervoor dat een groot aantal van de veiligheidsrisico’s van het werk wegvallen en wordt het een stuk aantrekkelijker om inspecteur te worden.

Het gebruik van AI kan ook helpen om het werkveld uit te breiden of te verrijken. Zo maakt Witteveen+Bos gebruik van met AI getrainde modellen om propaantanks te lokaliseren op satellietbeelden. Ook wordt bij de Stadscampus De Kien in Deventer, gebruik gemaakt van AI om fietsers en voetgangers te herkennen. Het bouwverkeer weet hierdoor wanneer het veilig is om uit te rijden of als er juist extra verkeersregelaars moeten worden ingezet.

Een ander voorbeeld van hoe digitalisering en AI het werk in de bouw heeft veranderd zijn 3D-modellen en digital twins (een virtuele representatie van de echte wereld). Zowel Witteveen+Bos als BAM maken hier gebruik van om de, soms wat ingewikkelde, bouwplannen inzichtelijk te maken. Dat helpt zowel de ingenieurs die ermee aan de slag moeten, als opdrachtgevers en omwonenden om een beeld te krijgen van het eindresultaat.

Bruggen bouwen

Maar hoe kom je tot een passende casus waarvoor je AI gaat inzetten? Hoe breng je de IT en het zakelijke bij elkaar? En hoe voorkom je dat daardoor 20 projecten ontstaan die aan hetzelfde doel werken?

Binnen Witteveen+Bos worden ideeën vaak van onderaf geïnitieerd. Werknemers met goede ideeën zoeken elkaar op om het verder uit te werken, eventueel ondersteund door juridische en technische afdelingen. Ideeën ontstaan bijvoorbeeld omdat er tegen een belemmering wordt aangelopen of om een aanbesteding te winnen. Om de ontmoetingen te faciliteren worden verschillende mogelijkheden georganiseerd, zoals een lunchlezing of een bijeenkomst.
Bij BAM wordt dit gecoördineerd aangepakt. Vanuit de centrale IT-afdeling is aan afdelingen uitgevraagd waar de grootste behoefte ligt. Tussen de behoeftes zit veel overlap en op basis hiervan zijn vier grote ontwikkelrichtingen benoemd (procesverbetering, voorspellen, administratieve lasten, en technische kunstjes). Door per ontwikkelrichting een afweging te maken tussen en de benodigde inspanning en de verwachte toegevoegde waarde, wordt een prioritering gemaakt.

Doen we het zelf of kopen we in?

Een vraag waar beide partijen tegenaan lopen is de afweging om zelf een AI-applicatie te ontwikkelen of dit in te kopen op de markt. Witteveen+Bos geeft aan dat hun IT-afdeling volop aan de slag is gegaan met het ontwikkelen van eigen tools. Dat heeft onder andere geresulteerd in een eigen taalmodel, dat draait op de IT-infrastructuur en gegevens. Hierdoor wordt niet het risico gelopen dat bedrijfsinformatie wordt gelekt.

Ook BAM staat voor de afweging of zij toepassingen zelf gaan ontwikkelen of gebruik maken van het brede aanbod dat op de markt te vinden is. Door een inschatting te maken op basis van criteria zoals de investeringskosten, waarde van de oplossing en of het BAM-breed kan worden ingezet, wordt een businesscase opgesteld. Hiermee kan worden bepaald of een zelf ontwikkelde tool of marktproduct het beste past. Over het algemeen zijn de services die het softwarebedrijf aanbiedt nog generiek en ligt de behoefte van BAM op een specifieke toepassing.

Implementeren van AI

Om ervoor te zorgen dat medewerkers op de werkvloer met de nieuwe toepassing aan de slag kunnen, is het van belang dat de nieuwe processen zo worden ingericht dat ze aansluiten op waar mensen al aan gewend zijn. Hiervoor moeten medewerkers ook betrokken worden in het ontwerp van het systeem. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan door de berekeningen die door het systeem worden uitgevoerd inzichtelijk te maken, en niet enkel het resultaat te tonen.

Het meenemen van medewerkers is niet altijd eenvoudig, doordat de bouwsector een internationale arbeidsmarkt kent. Op een bouwplaats lopen medewerkers en experts rond vanuit heel Europa en daarbuiten. Door een verschil in taal en digitale vaardigheden is het lastig om een toepassing te implementeren. Ook blijven medewerkers maar kort op een bouwplaats, voordat ze naar een andere klus gaan en zijn er veel tussenpersonen waarmee moet worden afgestemd. Daardoor kost het veel tijd om de digitale vaardigheden op gelijk niveau te krijgen. Bij het inrichten van het werkproces rondom de nieuwe AI-toepassing moet hiermee rekening worden gehouden, zodat zo veel mogelijk mensen ermee uit de voeten kunnen.

Op verzoek van het vorige kabinet is de SER bezig met het verkennen van de impact van AI op de toekomst van werk. Dit artikel is onderdeel van een reeks om de impact van nieuwe AI-toepassingen te illustreren. Het advies wordt begin volgend jaar verwacht.