Onderwijs is een investering in het verdienvermogen van individu en samenleving, heeft brede opbrengsten en is een kwestie van beschaving. In ‘Onderwijs als investering’ (26 januari 2024) adviseert de Onderwijsraad regering en parlement daarom om de besluitvorming over onderwijs binnen de rijksbegroting te baseren op deze drie overwegingen. Op dit moment worden uitgaven aan onderwijs vooral beschouwd als kosten zonder opbrengsten. Inzicht in kosten én opbrengsten leidt tot beter onderbouwde politieke besluiten over uitgaven aan onderwijs.
Onderwijs is een investering in het verdienvermogen van het individu en de samenleving en genereert brede opbrengsten voor beide
Al lange tijd leeft bij politici en beleidsmakers de wens de opbrengsten van onderwijs inzichtelijk te maken, zodat deze kunnen meewegen in de besluitvorming over de rijksbegroting. De ontwikkeling van indicatoren voor brede welvaart door de Nederlandse planbureaus is hiertoe een eerste aanzet.
Hanteer drie overwegingen bij besluitvorming over uitgaven onderwijs
De Onderwijsraad adviseert drie overwegingen te hanteren bij de besluitvorming over onderwijs in de rijksbegroting. Onderwijs is een investering in het verdienvermogen van het individu en de samenleving en genereert brede opbrengsten voor beide. Daarnaast is besteding van publieke middelen aan onderwijs een kwestie van beschaving.
Onderwijs heeft veel soorten opbrengsten. Op individueel niveau draagt onderwijs bij aan welbevinden en welvaart. Zo wijst onderzoek uit dat elk extra jaar onderwijs, iemand later een gemiddelde loonstijging oplevert van 5-10%. Onderwijs heeft daarnaast maatschappelijke opbrengsten in diverse domeinen. Het draagt bij aan bijvoorbeeld de ontwikkeling van sociaal en cultureel kapitaal, gezonder gedrag, een grotere kans op werk, aan veiligheid, burgerschap en sociale cohesie. Veel van de opbrengsten van onderwijs betalen zich een leven lang uit. Bezuinigen op onderwijs betekent weliswaar minder uitgaven, maar ook minder opbrengsten voor individu én samenleving.
Heb oog voor onderwijs in brede-welvaartsaanpak en voor consistent beleid op lange termijn
Om te kunnen komen tot goed onderbouwde besluitvorming over onderwijs in de rijksbegroting, beveelt de raad aan om de huidige brede-welvaartsaanpak en bijbehorende indicatoren verder te ontwikkelen op basis van inzichten over de opbrengsten van onderwijs uit de wetenschap en de praktijk. Daarnaast is aanpassing nodig van de uitgangspunten, wetten, regels en procedures die aan de besluitvorming over de rijksbegroting ten grondslag liggen. De huidige kaders zijn vooral ingericht op een model dat eenzijdig stuurt op het bbp en zijn sterk verkokerd en gericht op afzonderlijke beleidsdomeinen.
Goed onderbouwde besluitvorming over de uitgaven aan onderwijs in de rijksbegroting vergt daarnaast een langetermijnvisie op onderwijs, consistent beleid en adequate wet- en regelgeving.
